Tránh thai khẩn cấp

Ths. Bs Nguyễn Thị Bích Ty
Khoa KHHGĐ - BV Từ Dũ

Hiện tại, có ba phương pháp tránh thai khẩn cấp được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới là:
- Progestins liều cao.
- Thuốc ngừa thai phối hợp (Công thức Yuzpe).
- Đặt dụng cụ tử cung có đồng.

Cơ chế hoạt động: có nhiều giả thuyết
- Thuốc có tác dụng ức chế hoặc trì hoãn rụng trứng.
- Ngăn cản sự di chuyển của tinh trùng, thụ tinh hoặc làm tổ của trứng.
- Ảnh hưởng giới hạn trên sự trưởng thành nội mạc tử cung.
- Làm khiếm khuyết pha hoàng thể, làm đặc chất nhầy cổ tử cung, ảnh hưởng lên sự vận chuyển tinh trùng và trứng ở vòi trứng.

Cách dùng:
* Progestins liều cao: tổng liều: 1.5mg Levonorgestrel hoặc 3mg Norgestrel (liều duy nhất).
Cả 2 viên thuốc (0.75 mg/viên) có thể được uống một lần hoặc chia làm hai lần, uống liều đầu tiên càng sớm càng tốt sau giao hợp không bảo vệ, uống liều hai cách liều đầu sau 12 giờ.

* Thuốc ngừa thai phối hợp (Công thức Yuzpe):

Uống hai liều, liều đầu tiên (với ít nhất 100 mcg Ethinyl Estradiol và hoặc 0.5mg Levonorgestrel hoặc 1mg Norgestrel hoặc 2mg norethindrone) uống càng sớm càng tốt trong vòng 5 ngày sau giao hợp không bảo vệ, uống liều thứ hai cách liều đầu 12 giờ.

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc tránh thai phối hợp với hàm lượng Ethinyl estradiol khác nhau và thành phần Progestin cũng khác nhau. Các bạn cần uống đủ số lượng viên thuốc theo liều hướng dẫn trên để đạt hiệu quả.

Phương pháp này có tác dụng phụ nhiều hơn thuốc chỉ có Progestin.Tỉ lệ có thai sau khi dùng khoảng 2-3.2%.

*Đặt dụng cụ tử cung có đồng:

Đặt dụng cụ tử cung có đồng trong vòng 5 ngày sau giao hợp không bảo vệ .Đây là phương pháp hiệu quả nhất nguy cơ có thai sau khi dùng 0.1%. Phương pháp này còn giúp tránh thai lâu dài, tuy nhiên cần phải có nhân viên y tế khám và đặt. Những chống chỉ định và theo dõi giống như đặt dụng cụ tử cung để tránh thai lâu dài, và rất thận trọng trên các đối tượng chưa sanh.

Đối tượng nào dùng ngừa thai khẩn cấp?

  Ngừa thai khẩn cấp là phương pháp tối ưu trong những trường hợp sau:

* Bị cưỡng hiếp.
* Phụ nữ giao hợp không thường xuyên (1 – 2 lần /năm).

Thận trọng

Tuy nhiên, những trường hợp nhiễm trùng đường sinh dục không nên đặt dụng cụ tử cung.

Những phụ nữ có chống chỉ định tuyệt đối với Estrogen (cơn nhức đầu migraine cấp tại thời điểm dùng thuốc, tiền sử bị thuyên tắc tĩnh mạch sâu hoặc thuyên tắc phổi) nên dùng tránh thai khẩn cấp chỉ có Progestin.

Khi nào bắt đầu dùng tránh thai lâu dài sau khi dùng tránh thai khẩn cấp?

  Các bạn cần bắt đầu dùng phương pháp tránh thai lâu dài ngay vì tránh thai khẩn cấp không có tác dụng bảo vệ kéo dài đáng tin cậy ngay cả vào ngày kế tiếp.

* Nếu dùng thuốc tránh thai phối hợp, viên chỉ có Progestin, miếng dán phối hợp, vòng âm đạo phối hợp:
- Có thể đợi chu kỳ kinh kế tiếp, hoặc
- Bắt đầu ngay ngày kế tiếp và dùng phương pháp hỗ trợ trong 7 ngày.

* Nếu bắt đầu tiêm DMPA: có thể bắt đầu ngay trong ngày dùng tránh thai khẩn cấp, dùng phương pháp hỗ trợ trong 7 ngày.

* Nếu bắt đầu dùng phương pháp màng ngăn: bắt đầu ngay ngày dùng tránh thai khẩn cấp.

* Nếu bắt đầu phương pháp tự nhiên: dùng phương pháp hỗ trợ (kiêng giao hợp, màng ngăn, diệt tinh trùng…) cho đến chu kỳ kinh kế tiếp.

* Nếu bắt đầu bằng phương pháp cấy que: dùng phương pháp hỗ trợ (kiêng giao hợp, màng ngăn, diệt tinh trùng…) cho đến chu kỳ kinh kế tiếp.

* Nếu bắt đầu bằng dụng cụ tử cung:

Theo dõi:
- Không cần theo dõi thường qui.
- Các bạn cần trở lại khám và thử thai nếu không có kinh trong vòng 3 tuần.

Xử trí các vấn đề:

- Xuất huyết âm đạo bất thường:

Xuất huyết bất thường do thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ tự ngưng mà không cần điều trị.
Chu kỳ kinh kế tiếp có thể bắt đầu sớm hơn hoặc trễ hơn dự kiến.
- Buồn nôn:

Không khuyến cáo dùng thường qui thuốc chống nôn. Phụ nữ bị buồn nôn khi uống tránh thai khẩn cấp lần trước hoặc khi uống liều đầu của phác đồ 2 liều có thể uống thuốc chống nôn (50mg meclizine) từ 30 phút -1 giờ trước khi uống tránh thai khẩn cấp.

- Nôn: nếu phụ nữ nôn trong vòng 2 giờ sau khi uống nên lặp lại liều khác. Nếu nôn liên tục có thể đặt thuốc âm đạo, chuyển sang Progestin hoặc đặt dụng cụ tử cung.

- Vô kinh: nếu không có kinh trong vòng 21 ngày hoặc trễ hơn 7 ngày so với ngày kinh dự kiến nên thử thai.
- Có thai:Progestin hoặc thuốc ngừa thai khẩn cấp khác không làm tăng nguy cơ dị tật hoặc sẩy thai.

Tránh thai khẩn cấp như đúng tên gọi của nó là phương pháp để ngừa thai trong những trường hợp “khẩn cấp”, chị em không nên xem phương pháp này như là phương pháp tránh thai lâu dài vì hiệu quả không cao và không bảo vệ được tránh thai ngay cả lần giao hợp tiếp theo. Các bạn nên biết cách sử dụng các phương pháp tránh thai lâu dài và nên có sẵn các viên thuốc tránh thai khẩn cấp tại nhà vì hiệu quả càng cao khi uống thuốc càng sớm. Sự sẵn có của các phương pháp tránh thai khẩn cấp giúp giảm mang thai ngoài ý muốn, do đó giúp giảm tỉ lệ nạo phá thai.

Nếu chị em có nhu cầu tránh thai khẩn cấp hãy liên hệ chúng tôi để được tư vấn, hướng dẫn sử dụng các phương pháp tránh thai khẩn cấp.

Khoa Kế hoạch hoá gia đình – Bệnh viện Từ Dũ.
ĐT: (08) 5404 4355

Tài liệu tham khảo

1. Managing contraception- Robert A. Hatcher-Mimi Zieman- Carrie Cwiak- Philip D.Darrney- Mitchell D.Creinin- Harriet R.Stosur.
2. Family Planning – A global handbook for providers--2007