Sữa mẹ được công nhận là dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Sữa mẹ không tốn kém, dễ dàng chuẩn bị và có sẵn. Ngoài ra, việc tiếp xúc da giữa mẹ và con rất quan trọng và cần phải được tích cực khuyến khích vì qua tiếp xúc da với con, các bà mẹ sẽ nhận thức và có khả năng đáp ứng nhu cầu của con mình.
Người mẹ cần được thông báo về những ảnh hưởng của các thuốc mình đang sử dụng đối với trẻ sơ sinh. Những người mẹ này nên được hướng dẫn những cách để nhằm giảm những ảnh hưởng của các thuốc nhưng vẫn đảm bảo việc cho con bú mẹ trên cơ sở cân nhắc lợi ích của việc bú sữa mẹ
Các yếu tố ảnh hưởng
1. Thuốc lá:
Một số lượng nhỏ nicotine được bài tiết vào sữa mẹ và sự hấp thu của nicotine qua đường ruột của trẻ sơ sinh là rất nhỏ, nhưng việc hút thuốc lá có thể có ảnh hưởng gián tiếp trên trẻ sơ sinh bú sữa mẹ:
- Việc sản xuất sữa có thể giảm đến 250 ml mỗi ngày ở những bà mẹ hút thuốc lá
- Những bà mẹ hút thuốc ít có khả năng để bắt đầu cho con bú hơn so với bà mẹ không hút thuốc
- Những bà mẹ hút thuốc có xu hướng cho con bú trong một thời gian ngắn hơn.
Những bà mẹ hút thuốc nên được cung cấp thông tin về những lợi ích đáng kể khi cho trẻ sơ sinh bú mẹ.
2. Rượu:
Phụ nữ không nên uống rượu vượt quá mức cho phép trong suốt thời gian mang thai, và tốt nhất không nên uống rượu trong thời gian đang cho con bú. Nếu muốn uống rượu, thì nên cho trẻ bú sữa mẹ trước, sau đó chờ đợi tối thiểu là 3-4 giờ sau khi uống rượu lần cuối cùng mới cho trẻ bú cử tiếp theo. Có thể vắt sữa mẹ và bảo quản trong tủ lạnh trước khi uống rượu.
Chuyển hóa rượu khác nhau ở mỗi người (do khả năng chuyển hóa của gan ở mỗi người khác nhau) do vậy không thể tính chính xác thời gian lượng rượu được đào thải hoàn toàn khỏi cơ thể. Mặc dù sau một thời gian, rượu không còn trong sữa mẹ, rượu có thể khuếch tán trở lại vào tuần hoàn máu của người mẹ. Do đó người mẹ không cần thiết phải vắt sữa bỏ mà có thể đợi đến khi nồng độ rượu trong máu người mẹ xuống dưới mức giới hạn thì người mẹ có thể cho con bú cử tiếp theo.
Mặc dù có rất ít bằng chứng nghiên cứu về tác động của rượu đối với trẻ sơ sinh, tuy nhiên cũng có những báo cáo rằng nồng độ rượu thấp ở người mẹ vẫn có thể làm giảm việc sản xuất sữa, làm cho trẻ bú ít và có thể gây rối loạn giấc ngủ của trẻ.
3. Thuốc gây nghiện
Những bà mẹ đang điều trị cai thuốc bằng methadone cần được hỗ trợ nếu họ quyết định cho con bú.
Những bà mẹ đang điều trị cai thuốc bằng methadone, đôi khi có thể sử dụng heroin, trong mô hình một "một lần", nên được tư vấn để vắt bỏ sữa mẹ trong vòng 24 giờ, sau đó mới cho con bú. Biện pháp này không phải là ngừng cho con bú. Nên có sự tư vấn về việc vắt và bảo quản sữa mẹ trước khi dùng thuốc, hoặc cho trẻ bú sữa công thức, cũng như có một người lớn chịu trách nhiệm chăm sóc trẻ.
Những bà mẹ tiếp tục sử dụng opioid ngắn như heroin, hoặc sử dụng thuốc nhiều, nên được khuyến khích không cho con bú, và cần chú ý để giúp họ ổn định cuộc sống.
Các dữ liệu an toàn của buprenorphine chưa được thiết lập đối với việc cho con bú. Những bà mẹ cho con bú trong khi dùng buprenorphine phải được thông báo về những rủi ro. Số lượng buprenorphine qua sữa mẹ được coi là không đáng kể trên lâm sàng.
4. Benzodiazepin
Những nguy cơ về ảnh hưởng của thuốc trên trẻ sơ sinh nhiều hơn lợi ích của việc bú sữa mẹ khi mẹ đang sử dụng benzodiazepine. Nếu một người phụ nữ đang dùng benzodiazepine mong muốn được cho con bú mẹ, thì cần được thông báo không nên ngừng dùng benzodiazepin đột ngột, và phải giảm liều từ từ nếu muốn ngừng sử dụng.
Những bà mẹ sử dụng benzodiazepine tác dụng ngắn được khuyên không nên cho con bú ngay lập tức sau khi uống một liều do nguy cơ buồn ngủ có thể đè lên trẻ sơ sinh khiến trẻ dễ bị ngạt hoặc trẻ sơ sinh khi bú mẹ sẽ hấp thu một liều tối đa thuốc có thể ngủ lơ mơ.
Sự an toàn của benzodiazepin đối với sữa mẹ là chưa được biết đến. Tốt nhất là không được dùng benzodiazepine trong khi cho con bú.
5. Chất kích thích thần kinh
Những ảnh hưởng trên trẻ sơ sinh bú mẹ cần được cân nhắc khi mẹ đang sử dụng các chất kích thích thần kinh. Những người mẹ sử dụng thường xuyên các chất kích thích được khuyên không nên cho con bú.
Những người mẹ đang cho con bú có sử dụng các chất kích thích nên được thông báo về những rủi ro, được giáo dục những cách tránh những tác động có hại cho em bé như: vắt bỏ sữa mẹ sau khi sử dụng chất kích thích (không chỉ đơn giản dừng cho con bú), có một kế hoạch cho trẻ bú sữa công thức, không nên cho con bú trong vòng 24 giờ sau khi sử dụng thuốc lắc, chất kích thích hoặc ma túy.
Mặc dù cocaine có một thời gian tác dụng ngắn hơn amphetamin, nhưng thường các thuốc kích thích thường trộn với các chất khác không rõ, vì vậy nên trì hoãn việc cho bú trong vòng 24 giờ.
Ecstasy là một dẫn xuất amphetamine. Thời gian bán hủy của thuốc này ngắn, nhỏ hơn tám giờ, nhưng phụ thuộc vào liều. Do cấu trúc tương tự như methamphetamine nên thuốc này có khả năng qua sữa mẹ. Người ta không biết thời gian an toàn để cho con bú sau khi sử dụng thuốc, nhưng khoảng 24 giờ vẫn được xem là an toàn.
Tài liệu tham khảo
Ministerial Council on Drug Strategy under the Cost Shared Funding Mode (2006),
National clinical guidelines for the management of drug use during
pregnancy, birth and the early development years of the newborn, p
19-22
BS. Giang Châu Võ (dịch)
Khoa Hậu Phẫu – BV Từ Dũ
