15/02/2011

Thông tin thuốc: tháng 01-02/2011

Khoa Dược – BV Từ Dũ

Bộ Thực phẩm và Dinh dưỡng (Food and Nutrition Board) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học quốc gia Mỹ (National  Academy of Sciences) đã đưa ra các khuyến nghị về nhu cầu chất dinh dưỡng gọi là DRIs (Dietary Reference Intakes) để thay cho RDA cũ. Các giá trị này thay đổi theo tuổi và giới tính, bao gồm : 

• RDA (Recommended Dietary Allowance): cho biết lượng dưỡng chất cần thu nhận đủ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng hàng ngày cho hầu hết (97 - 98%) những người khỏe mạnh theo từng nhóm. Việc phân nhóm dựa trên giới tính và tuổi và đã được nghiên cứu.
 
• AI (Adequate Intake): được thiết lập khi không đủ dữ liệu để tính RDA và là một ước tính khác cho biết lượng chất dinh dưỡng cần thiết.
 
• UL (Tolerable Upper Intake Level): là số lượng cao nhất của chất dinh dưỡng được thu nhận hàng ngày mà không gây tác dụng có hại cho sức khỏe.

1. Khuyến cáo về nhu cầu hàng ngày của canxi
Bảng 1.1. Mức tiêu thụ vừa đủ (AI) của canxi

Tuổi	Nam (mg/ngày)	Nữ (mg/ngày)	Phụ nữ mang thai (mg/ngày)	Phụ nữ cho con bú (mg/ngày)
0 - 6 tháng	210	210
7 - 12 tháng	270	270
1 - 3 tuổi	500	500
4 - 8 tuổi	800	800
9 - 13 tuổi	1,300	1,300
14 - 18 tuổi	1,300	1,300	1,300	1,300
19 - 50 tuổi	1,000	1,000	1,000	1,000
> 50 tuổi	1,200	1,200

 

Bảng 1.2. Mức tiêu thụ tối đa chấp nhận được (UL) của  canxi

Tuổi	Nam (mg/ngày)	Nữ (mg/ngày)	Phụ nữ mang thai (mg/ngày)	Phụ nữ cho con bú (mg/ngày)
0 - 12 tháng	Không thiết lập	Không thiết lập
1 - 13 tuổi	2,500	2,500
14 - 50 tuổi	2,500	2,500	2,500	2,500
> 51 tuổi	2,500	2,500

Bảng 1.3. Hàm lượng canxi nguyên tố

Muối canxi	% canxi	mEq Ca++/g
Calcium glubionate	6.5	3.3
Calcium gluconate	9.3	4.6
Calcium lactate	13	9.2
Calcium citrate	21	12
Calcium acetate	25	12.6
Tricalcium phosphate	39	19.3
Calcium carbonate	40	20
Calcium chloride	27.3	13.6
Calcium gluceptate	8.2	4.1

 

Bảng 1.4. Một số biệt dược chứa canxi

Biệt dược	Thành phần hoạt chất	Lượng canxi nguyên tố trong mỗi viên (/gói /ống)
Liquical 400® (Viên)*	Ca carbonate 400 mg; vit. D3 200 IU	160 mg
Torecals®  (Viên)	Ca carbonate 750 mg; cholecalciferol 0.1 mg	300 mg
M Cal-250®  (Viên) *	Ca carbonate 625 mg; cholecalciferol 200 IU; chất khác	250 mg
Korucal®  (Viên)	Ca carbonate 750 mg; cholecalciferol 100 IU	300 mg
Calci-D® (Viên)	Ca carbonate 750mg; vit. D3 60 IU	300 mg
Briozcal® (Viên)	Ca carbonate 1250 mg; vit. D3 125 IU	500 mg
Trucal®(Viên)	Ca carbonate 625 mg; vit. D3 200 mg; chất khác	250 mg
Osteomax® (Viên)	Ca carbonate; vit. D3 100 IU; chất khác	400 mg
Revitan Calcium D3® (Viên nén nhai)	Ca carbonate; vit. D3 200 IU	400 mg
Ostram ® 0.6g (Bột pha hỗn dịch uống)	Tricalcium phosphate 1.65 g	600 mg
Calcium corbière®   (Ống uống 10ml)	Ca glucoheptonate 1.1 g; chất khác	90 mg
Tonicalcium® (Ống uống 10ml)	Ca ascorbate 0.5 g; chất khác	51.2 mg

Cách dùng

 
• Hai muối thường gặp trong các chế phẩm bổ sung canxi là carbonate và citrate. Canxi carbonate có tỷ lệ (%) canxi cao nhất (40%), nên  uống lúc bụng no để tăng hấp thu.
• Canxi citrate không bị ảnh hưởng bởi acid dịch vị nên không cần uống lúc bụng no và ít gây tác dụng phụ trên dạ dày-ruột.
 
• Sự hấp thu canxi phụ thuộc vào tổng lượng canxi nguyên tố được sử dụng mỗi lần, tỷ lệ hấp thu giảm khi gia tăng số lượng. Khả năng hấp thu cao nhất ở liều  ≤ 500-600 mg. Vì vậy, nếu cần sử dụng 1.000 mg canxi mỗi ngày dưới dạng các chế phẩm bổ sung thì có thể chia đôi liều này, uống 500 mg x 2 lần/ngày.
 
• Tác dụng phụ gồm có đầy hơi, khó chịu, táo bón (có thể giảm bớt bằng cách chia nhỏ liều, uống thuốc vào bữa ăn hoặc thay đổi chế phẩm đang dùng.

Tương tác thuốc

 
• Canxi có thể làm giảm hấp thu của các thuốc sau nếu sử dụng đồng thời: biphosphonates, nhóm kháng sinh fluoroquinolone và tetracycline, levothyroxine, phenytoin, tiludronate disodium.
 
• Thuốc lợi tiểu thiazide có thể tương tác với các chế phẩm canxi carbonate và vitamin D, gia tăng nguy cơ tăng canxi huyết và canxi niệu. Thuốc kháng acid chứa aluminum và magnesium tăng đào thải canxi qua nước tiểu. Thuốc nhuận trường kích thích và dầu khoáng làm giảm hấp thu canxi. Glucocorticoids, như prednisone, có thể gây thiếu hụt canxi và loãng xương nếu dùng trong nhiều tháng.

2. Khuyến cáo về nhu cầu hàng ngày của sắt

Bảng 2.1. Lượng khuyến cáo cho khẩu phần ăn hàng ngày (RDA) của sắt đối với trẻ từ  7-12 tháng, trẻ em lớn và người trưởng thành

Tuổi	Nam (mg/ngày)	Nữ (mg/ngày)	Phụ nữ mang thai (mg/ngày)	Phụ nữ cho con bú (mg/ngày)
7 - 12 tháng	11	11	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu
1 - 3 tuổi	7	7	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu
4 - 8 tuổi	10	10	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu
9 - 13 tuổi	8	8	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu
14 - 18 tuổi	11	15	27	10
19 - 50 tuổi	8	18	27	9
> 51 tuổi	8	8	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu

• Trẻ sinh đủ tháng và khỏe mạnh có sẵn nguồn cung cấp chất sắt trong 4 đến 6 tháng tuổi. Không có đủ thông tin để thiết lập RDA của sắt đối với trẻ từ 0-6 tháng. Lượng sắt cung cấp được khuyến cáo cho nhóm tuổi này dựa vào AI phản ánh nhu cầu sắt trung bình của trẻ khỏe mạnh bú sữa mẹ.

Bảng  2.2. AI của sắt ở trẻ từ 0-6 tháng

Tuổi (tháng)	Nam và nữ (mg/ngày)
0 - 6	0.27

Bảng 2.3. UL của sắt đối với trẻ nhỏ từ 7-12 tháng, trẻ em lớn và người trưởng thành

Tuổi	Nam (mg/ngày)	Nữ (mg/ngày)	Phụ nữ mang thai (mg/ngày)	Phụ nữ cho con bú (mg/ngày)
7 - 12 tháng	40	40	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu
1 - 13 tuổi	40	40	Chưa có dữ liệu	Chưa có dữ liệu
14 - 18 tuổi	45	45	45	45
> 19 tuổi	45	45	45	45

Các yếu tố ảnh hưởng sự hấp thu sắt 

• Hấp thu sắt có liên quan đến lượng sắt chứa trong cơ thể và từ nguồn thực phẩm. Người trưởng thành khỏe mạnh hấp thu khoảng 10% - 15% chất sắt từ thức ăn, nhưng khả năng hấp thu bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố.
 
• Lượng sắt dự trữ của cơ thể ảnh hưởng nhiều nhất đến sự hấp thu sắt. Hấp thu sắt tăng khi dự trữ sắt trong cơ thể xuống thấp. Khi lượng sắt dự trữ cao, sự hấp thu giảm để chống ngộ độc do thừa sắt. Hấp thu sắt cũng bị ảnh hưởng bởi loại sắt có trong thức ăn. Sắt heme có trong thực phẩm có nguồn gốc từ động vật dễ hấp thu, khoảng 15% - 35%, và ít bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn. Ngược lại, sắt non-heme có trong thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật (gạo, bắp, đậu đen, đậu nành và lúa mì) có mức hấp thu là 2% - 20% và bị ảnh hưởng đáng kể bởi các loại thức ăn.
 
• Các muối sắt dễ hấp thu nhất: sắt fumarate, sắt sulfate, và sắt gluconate. 

Muối sắt	% sắt nguyên tố
Sắt sulfate	20
Sắt sulfate (đông khô)	30
Sắt gluconate	12
Sắt fumarate	33

Bảng 2.4. Hàm lượng sắt nguyên tố trong các muối sắt
 

 

• Lượng sắt hấp thu giảm khi gia tăng liều dùng, nên chia lượng sắt bổ sung hàng ngày thành 2 hay 3 liều bằng nhau.
 
• Liều điều trị của các chế phẩm sắt trong trường hợp thiếu máu thiếu sắt, có thể gây tác dụng phụ ở dạ dày ruột như buồn nôn, nôn ói, táo bón, tiêu chảy, phân đen, và/hay đau bụng. Khởi đầu bằng nửa liều khuyến cáo và tăng dần đến liều điều trị sẽ giảm thiểu các tác dụng phụ này. Chia thành các liều và uống thuốc vào bữa ăn có thể giảm bớt các triệu chứng này.

Bảng 2.5. Một số biệt dược chứa sắt

Biệt dược	Muối sắt, acid folic	Lượng sắt nguyên tố trong mỗi viên (/lọ)
Adofex®	Sắt aminoate; acid folic 1.5 mg; chất khác	60 mg
Saferon®	Phức hợp Hydroxide Polymaltose sắt; acid folic 500 mcg	100 mg
Ferup®	Sắt fumarate 152 mg; acid folic 15 mcg; chất khác	50.16 mg
Feroserin®	Sắt sulfate 107.2 mg; acid folic 500 mcg; chất khác	34.5 mg
Ferrovit®	Sắt fumarate 162 mg; acid folic 750 mcg; chất khác	53.46 mg
Zincoglobin®	Sắt fumarate 100 mg; acid folic 300 mcg; chất khác	33 mg
Tardyferon B9®	Sắt sulfate; acid folic 350 mcg	50 mg
Sangobion®	Sắt gluconate 250 mg; acid folic 1.0 mg; chất khác	30 mg
Femolbin®	Sắt sulfate 95.70 mg; acid folic 500 mcg; chất khác	30.78 mg
Ferium®XT	Sắt ascorbate; acid folic 1.5 mg	100 mg
Iberet-500®	Sắt sulfate 525 mg; chất khác	105 mg
Ferlatum®	Sắt proteinsuccinylate 800 mg	40 mg