Thông tin thuốc tháng 11/2013

DS. Nguyễn Tấn Xuân Trang
Khoa Dược - BV Từ Dũ

MỘT SỐ THÔNG TIN VỀ CÁC THUỐC GIẢM ĐAU NSAID & OPIOID

Phân loại đau: Có nhiều cách phân loại dựa trên thời gian, giải phẫu bệnh hoặc nguyên nhân. Mức độ đau có thể được phân chia như sau: nhẹ (1 – 3), trung bình (4 – 5) hoặc nặng (≥ 6 trên thang đánh giá từ 0 – 10).

Mục tiêu điều trị: giảm thiểu cơn đau và cải thiện chất lượng cuộc sống với liều giảm đau thấp nhất có hiệu quả. Với đau mãn tính, mục tiêu điều trị có thể bao gồm phục hồi chức năng và giải quyết các vấn đề về tâm lý.

Các nonopioid thường được sử dụng hơn các opioid cho những trường hợp đau nhẹ đến trung bình. NSAIDs có hiệu quả đặc biệt trong việc quản lý các cơn đau về xương có liên quan ung thư. Các muối salicylate ít gây tác dụng trên tiêu hóa hơn aspirin và không có tác dụng ức chế kết tập tiểu cầu. Các hợp chất giống aspirin không nên sử dụng cho trẻ em hoặc thanh thiếu niên bị bệnh do virus (ví dụ như cúm hoặc thủy đậu) vì có thể xảy ra hội chứng Reye.

Acetaminophen có hoạt tính giảm đau, hạ sốt nhưng tính kháng viêm yếu và có thể gây độc tính cho gan nếu quá liều.

Các opioid dùng đường uống thường khởi phát tác dụng sau 45 phút và đạt đỉnh sau 1 – 2 giờ.

Sơ đồ 1: Quản lý cơn đau cấp tính

Bảng 1: Các thuốc giảm đau nonopioid được FDA chấp thuận dùng cho người lớn

Nhóm/ Hoạt chất	T_1/2 (h)	Liều dùng (mg)	Liều tối đa (mg/ ngày)
Salicylates
Acetylsalicylic acid^a – aspirin	0,25	325 – 1000 mỗi 4 – 6h	4000
Choline và magie trisalicylate	9 – 17	1000 – 1500 mỗi 12h 750 mỗi 8h (người già)	3000
Diflunisal	8 – 12	500 – 1000 liều khởi đầu 250 – 500 mỗi 8 – 12h	1500
Salsalate	1	1000 mỗi 12h hay 500 mỗi 6h	3000
Para–aminophenol
Acetaminophen^a	2 – 3	325 – 1000 mỗi 4 – 6h	4000^b
Fenamates
Meclofenamate	0,8 – 3,3	50 – 100 mỗi 4 – 6h	400
Mefenamic acid	2	Liều khởi đầu 500 250 mỗi 6h (tối đa 7 ngày)	1000^c
Pyranocarboxylic acid
Etodolac (phóng thích tức thì)	7,3	200 – 400 mỗi 6 – 8h	1000 1200 (dạng phóng thích kéo dài)
Acetic acid
Diclofenac kali	1,9	Liều khởi đầu 100, sau đó 50 mỗi 3 lần/ ngày Với dạng miếng dán (chỉ tiếp xúc với da) 2 lần/ ngày	150^d
Propionic acids
Ibuprofen^a	2 – 2,5	200 – 400 mỗi 4 – 6h Tiêm: 400 – 800 mỗi 6h (truyền trong khoảng 30 phút)	3200^e 2400^e 1200^f
Fenoprofen	3	200 mỗi 4 – 6h	3200
Ketoprofen	2	25 – 50 mỗi 6 – 8h	300 200 (dạng phóng thích kéo dài)
Naproxen	12 – 17	Liều khởi đầu 500 500 mỗi 12h hay 250 mỗi 6–8h	1000^c
Naproxen natri^a	12 – 17	Liều khởi đầu 440^e 220 mỗi 8 – 12h^e	660^f
Pyrrolizine carboxylic acid
Ketorolac – dùng ngoài đường tiêu hóa	5 – 6	30^g – 60 (IM liều duy nhất) 15^g – 30 (IV liều duy nhất) 15^g – 30 mỗi 6h (IV) (tối đa 5 ngày)	30^g – 60 15^g – 30 60^g – 120
Ketorolac – uống, chỉ được chỉ định sau khi dùng thuốc đường ngoài đường tiêu hóa	5 – 6	10 mỗi 4 – 6h (tối đa 5 ngày, gồm cả những ngày dùng thuốc ngoài đường tiêu hóa) Với những bệnh nhân còn trẻ, liều khởi đầu 20	40
Pyrazols
Celecoxib	11	Ngày đầu tiên, liều khởi đầu 400, sau đó 200. Những ngày tiếp 200, 2 lần/ ngày	400

^a: Có cả dạng thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn.

^b:Một số chuyên gia cho rằng liều 4000 mg là quá cao.

^c: Có thể 1250 mg trong ngày đầu tiên.

^d: Có thể 200 mg trong ngày đầu tiên.

^e: Một số cá nhân lại có đáp ứng tốt với 3200 mg hơn mặc dù các thử nghiệm không cho thấy điều này. Nên xem xét lợi ích và nguy cơ khi dùng 3200 mg/ ngày.

^f: Liều OTC.

^g: Liều dùng cho người già và người có cân nặng dưới 50 kg (110 lbs).

Bảng 2: Liều dùng của một số opioid cho người lớn

Hoạt chất	Liều dùng	Lưu ý
Morphine	PO 5 – 30 mg mỗi 4h^a IM 5 – 20 mg mỗi 4h^a IV 5 – 15 mg mỗi 4h^a Phóng thích kéo dài 15 – 30 mg mỗi 12h (1 số bệnh nhân là mỗi 8h) Đường trực tràng 10 – 20 mg mỗi 4h^a	- Dùng trong những trường hợp đau nặng. - Sử dụng dạng phóng thích tức thì, phóng thích kéo dài để kiểm soát cơn đau ở bệnh nhân ung thư. - Liều IV giảm đau thường qui ở BN có kiểm soát là 1 mg với thời gian khóa giữa 2 lần là 10 phút.
Hydromorphone	PO 2 – 4 mg mỗi 4 – 6h^a IM 1 – 2 mg mỗi 4 – 6h^a IV 0,5 – 2 mg mỗi 4 – 6h^a Đường trực tràng 3 mg mỗi 6 – 8h^a	- Dùng trong những trường hợp đau nặng. - Nhiều tiềm năng hơn morphine nhưng sử dụng không thuận tiện. - Liều IV giảm đau thường qui ở BN có kiểm soát là 0,2 mg với thời gian khóa giữa 2 lần là 10 phút.
Oxymorphone	IM 1- 1,5 mg mỗi 4 – 6h^a IV 0,5 mg mỗi 4 – 6h^a PO phóng thích tức thì 5 – 10 mg mỗi 4 – 6h^a PO phóng thích kéo dài 5 – 10 mg mỗi 12h^a	- Dùng trong những trường hợp đau nặng. - Không có ưu điểm hơn morphine. - Sử dụng dạng phóng thích tức thì, phóng thích kéo dài để kiểm soát cơn đau ở bệnh nhân ung thư hay đau mãn tính.
Codein	PO 15 – 60 mg mỗi 4 – 6h^a IM 15 – 60 mg mỗi 4 – 6h^a	- Dùng trong những trường hợp đau nhẹ đến trung bình. - Giảm đau yếu, dùng chung với NSAIDs, aspirin hay acetaminophen.
Hydrocodone	PO 5 – 10 mg mỗi 4 – 6h^a	- Dùng trong những trường hợp đau trung bình/ nặng. - Cho hiệu quả tốt khi dùng chung với NSAIDs, aspirin hay acetaminophen.- Chỉ có trong các dạng phối hợp với các thành phần khác để giảm đau và/ hay ho.
Oxycodone	PO 5 – 15 mg mỗi 4 – 6h^a Dạng phóng thích có kiểm soát 10 – 20 mg mỗi 12h.	- Dùng trong những trường hợp đau trung bình/ nặng. - Cho hiệu quả tốt khi dùng chung với NSAIDs, aspirin hay acetaminophen. - Sử dụng dạng phóng thích tức thì, phóng thích kéo dài để kiểm soát cơn đau ở bệnh nhân ung thư hay đau mãn tính.
Fentanyl	IV 25 – 50 mcg/ giờ IM 50 – 100 mcg mỗi 1 – 2h^a Dạng hấp thu qua da 25 mcg/ giờ mỗi 72h	- Dùng trong trường hợp đau nặng. - Không dùng dạng hấp thu qua da cho trường hợp đau cấp tính. - Luôn bắt đầu với liều thấp nhất cho dù dùng opioid mỗi ngày.
Methadone	PO 2,5 – 10 mg mỗi 8 – 12h^a IM 2,5 – 10 mg mỗi 8 – 12h^a	- Hiệu quả cho trường hợp đau mãn tính nặng. - An thần là vấn đề cần lưu ý. - Một vài bệnh nhân đau mãn tính có thể dùng liều mỗi 12h.
Tramadol	PO 50 – 100 mg mỗi 4 – 6h^b Nếu trường hợp không cần tác dụng nhanh, bắt đầu 25 mg/ ngày và chỉnh liều sau vài ngày PO phóng thích kéo dài 100 mg mỗi 24h	- Liều tối đa cho dạng không phải là phóng thích kéo dài: 400 mg/ 24h, liều tối đa cho dạng phóng thích kéo dài: 300 mg/ 24h. - Giảm liều ở bệnh nhân suy giảm chức năng thận và người lớn tuổi.

^a: Có thể bắt đầu với chế độ liều dùng trong vòng 24h và điều chỉnh liều nếu/ khi dấu hiệu đau giảm bớt hay xuất hiện thất thường.

^b: Có thể đưa tới hiệu quả giảm đau trần.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

Barbara G. Wells. Pain management. In: Pharmacotherapy handbook 8^th edition, McGraw – Hill Companies Inc., New York (2012).

DS. Nguyễn Tấn Xuân Trang

Thông tin thuốc tháng 11/2013

Kết nối với Bệnh viện Từ Dũ