Tuổi sinh sản của mỗi phụ nữ là không giống nhau, phụ thuộc vào hoạt động nội tiết và phóng noãn của buồng trứng. Thông thường, mãn kinh bắt đầu ở độ tuổi từ 45 đến 55 tuổi. Tuy nhiên ở một số phụ nữ, mãn kinh xảy ra sớm hơn.

Suy buồng trứng sớm là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động chức năng ở phụ nữ trẻ hơn 40 tuổi, hay còn gọi là mãn kinh sớm. Điều này có thể xảy ra vì nhiều lý do khác nhau. Ví dụ: hóa trị hoặc xạ trị ung thư có thể làm suy giảm chức năng buồng trứng, hoặc trong một số trường hợp buồng trứng bị cắt bỏ gây nên tình trạng mãn kinh do phẫu thuật. Một số trường hợp suy chức năng buồng trứng sớm trước 40 tuổi mà không có lý do rõ ràng, bác sĩ gọi đó là suy buồng trứng nguyên phát.

Ở một phụ nữ khỏe mạnh, buồng trứng có hoạt động sản xuất hormone estrogen, progesterone và một số nội tiết khác. Đây là nội tiết có tác dụng kiểm soát kinh nguyệt và khả năng sinh sản. Đến tuổi mãn kinh, buồng trứng sẽ bắt đầu giảm dần và ngừng sản xuất hormone.

Cùng với đó, bên trong buồng trứng có nhiều túi nhỏ gọi là nang trứng. Chúng giữ cho trứng phát triển và trưởng thành. Ở bé gái sau sinh, mỗi buồng trứng có khoảng 1 triệu nang trứng và chúng dần bị tiêu hao hết cho đến tuổi mãn kinh. Thời điểm cạn kiệt nang trứng hoặc nang trứng không hoạt động (mất chức năng) là lúc bạn bước vào mãn kinh. Thời điểm này không giống nhau ở mỗi phụ nữ.

Ở phụ nữ bị suy buồng trứng sớm, buồng trứng sẽ ngưng phóng noãn hoặc phóng noãn không liên tục; sự sản xuất hormone estrogen, progesterone và testosterone bị ngừng lại hoặc chỉ sản xuất không liên tục. Do đó, suy buồng trứng sớm khiến phụ nữ khó mang thai, gây tổn hại về mặt tinh thần và thể chất do thiếu hụt nội tiết, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người phụ nữ. 

Một số nguyên nhân có thể gây suy buồng trứng sớm

• Nguyên nhân di truyền: Rối loạn gen hoặc nhiễm sắc thể, bao gồm hội chứng X dễ gãy, hội chứng Turner là nguyên nhân thường gặp nhất của suy buồng trứng ở lứa tuổi thanh thiếu niên.
• Bệnh lý tự miễn.
• Nhiễm virus.
• Hóa trị hoặc xạ trị.
• Phẫu thuật vùng chậu.

Ở nhiều trường hợp, vẫn không rõ nguyên nhân gây ra suy buồng trứng sớm.

Triệu chứng của suy buồng trứng sớm

Phần lớn phụ nữ bị suy buồng trứng sớm nguyên phát đều trải qua tuổi dậy thì bình thường và có kinh nguyệt đều đặn trước khi phát triển triệu chứng suy buồng trứng. Người bệnh thường đi khám vì bất thường hành kinh.

Triệu chứng thường gặp nhất của suy buồng trứng sớm là vô kinh. Trong số bệnh nhân bị vô kinh, 2-10% trường hợp là vô kinh do suy buồng trứng sớm.

Ngoài ra, phụ nữ bị suy buồng trứng sớm có thể gặp triệu chứng rối loạn chu kỳ kinh nguyệt như:

• Kinh thưa: chu kỳ kinh dài trên 35 ngày.
• Xuất huyết tử cung bất thường do nguyên nhân rối loạn phóng noãn.
• Đa kinh: Chu kỳ kinh ngắn dưới 21 ngày.

Các triệu chứng khác bao gồm bốc hỏa, khô âm đạo vì cơ thể sản xuất quá ít hoặc không sản xuất hormone estrogen. Khi tình trạng tiến triển có thể gây đau khi quan hệ tình dục. Các triệu chứng do thiếu hụt estrogen tương tự như phụ nữ mãn kinh.

Với suy buồng trứng sớm, cuối cùng buồng trứng sẽ ngừng phóng noãn khiến bạn không thể mang thai tự nhiên. Tuy nhiên, vẫn có khoảng 5-10% phụ nữ mắc bệnh này vẫn có thể thụ thai tự nhiên từ một số lần phóng noãn ngẫu nhiên và không liên tục. Phần lớn trường hợp mang thai nhờ thụ tinh trong ống nghiệm kết hợp sử dụng trứng của người hiến tặng.

Bên cạnh khó có thai, suy buồng trứng sớm còn ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của bạn. Phụ nữ có suy buồng trứng sớm không sử dụng nội tiết thay thế sẽ có nguy cơ mắc bệnh loãng xương và bệnh tim mạch cao hơn, vì vậy tình trạng này cần phải được phát hiện và quản lý thích hợp nhằm giảm thiểu các nguy cơ liên quan.

 

 

Chẩn đoán suy buồng trứng sớm

Nếu bạn dưới 40 tuổi và có bất thường hành kinh trong hơn 3 tháng, bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và đánh giá đầy đủ.

Bác sĩ cần loại trừ khả năng có thai hoặc các bệnh lý khác gây rối loạn kinh nguyệt trước khi chẩn đoán suy buồng trứng sớm.

Để xác định nguyên nhân của hành kinh bất thường, bác sĩ cần tìm hiểu các thông tin khác như:

• Triệu chứng thiếu hụt estrogen; ví dụ bốc hỏa, khô âm đạo, giao hợp đau.
• Bạn đã từng có phẫu thuật ở buồng trứng hoặc được hoá trị, xạ trị trước đây.
• Bạn hoặc người thân trực hệ có mắc bất kỳ bệnh miễn dịch nào như suy đa tuyến, suy tuyến giáp, suy tuyến thượng thận, bệnh bạch biến, bệnh nhược cơ, lupus ban đỏ, suy tuyến cận giáp, viêm khớp dạng thấp, bệnh Graves, hội chứng Sjögren, bệnh Celiac, đái tháo đường type 1.
• Bạn có bất kỳ triệu chứng nào của suy tuyến thượng thận, như chán ăn, sụt cân, đau bụng mơ hồ, suy nhược, mệt mỏi, thèm ăn mặn hoặc sạm da. Những triệu chứng này rất quan trọng vì khoảng 3% người bị suy buồng trứng sớm có suy tuyến thượng thận.
• Thành viên trong gia đình bị suy buồng trứng sớm hoặc mắc các rối loạn di truyền như hội chứng X dễ gãy, hội chứng Turner.

Nồng độ FSH tăng cao qua 2 lần xét nghiệm cách nhau 4-6 tuần giúp khẳng định chẩn đoán suy buồng trứng sớm.

Điều trị bằng cách nào?

Khi đã được chẩn đoán xác định có suy buồng trứng nguyên phát, hầu như không có biện pháp can thiệp nào có thể giúp khôi phục hoạt động tự nhiên của buồng trứng. Do đó, điều trị sẽ nhằm mục tiêu bổ sung hormone ngoại sinh để thay thế chức năng sản xuất hormone của buồng trứng, từ đó giúp giảm các nguy cơ sức khỏe do thiếu hụt estrogen như loãng xương, bệnh tim mạch và triệu chứng niệu dục. Điều trị hỗ trợ sinh sản nếu bạn có mong muốn mang thai.

Hầu hết các chuyên gia hiện nay khuyến cáo phụ nữ suy buồng trứng sớm nên áp dụng liệu pháp thay thế estrogen cho đến 50-51 tuổi, là độ tuổi trung bình của thời kỳ mãn kinh. Bạn cần được bác sĩ kiểm tra sức khỏe toàn diện trước khi lựa chọn liệu pháp thay thế hormone phù hợp.