>> Cách sử dụng dung dịch khử khuẩn tại nhà

ThS.BS Đỗ Châu Việt
BV Nhi Đồng 2

Bệnh tay-chân-miệng là gì?

Bệnh tay-chân-miệng do siêu vi thuộc nhóm vi-rút đường ruột gây ra. Trước đây tác nhân gây bệnh chủ yếu là Coxsackie virus, bệnh diễn tiến rất lành tính, thường tự khỏi nhưng thời gian gần đây tác nhân gây bệnh lại là Enterovirus 71. Tác nhân này nguy hiểm vì nó có thể diễn tiến nhanh, gây nhiều biến chứng nặng ảnh hưởng đến tính mạng.       

Vì bệnh có dấu hiệu xuất hiện ở tay, chân, miệng dưới dạng hồng ban, bóng nước nên được gọi là tay-chân-miệng. Bệnh có từ rất lâu, xuất hiện lẻ tẻ hay thành dịch. Bệnh xuất hiện quanh năm nhưng thường tăng cao từ tháng 4 – 6 và tháng 9 – 12. Khi thành dịch thì bệnh lây lan rất nhanh từ trẻ này sang trẻ khác. Bệnh gặp có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường là ở trẻ dưới 3 tuổi, nhiều nhất là ở trẻ từ 10 – 24 tháng. Vi-rút là nguyên nhân gây bệnh nên hiện nay không có thuốc điều trị đặc hiệu. Bệnh nhi mắc bệnh chỉ được điều trị triệu chứng là chính.       

Bệnh tay-chân-miệng lây truyền như thế nào?       

Bệnh lây trực tiếp qua đường miệng khi trẻ tiếp xúc với dịch tiết bóng nước, chất tiết đường tiêu hoá, chất tiết mũi miệng khi ho hắt hơi của trẻ bệnh. Hoặc lây gián tiếp qua bàn tay bị nhiễm khi tiếp xúc với các bề mặt nhiễm vi-rút, từ người nuôi trẻ vệ sinh không đúng, từ môi trường, đồ chơi bị nhiễm bẩn, từ thức ăn nước uống nhiễm vi-rút…       

Bệnh tay-chân-miệng biểu hiện ra sao?       

Lúc mới khởi bệnh trẻ có các triệu chúng sau: sốt, có thể kèm ói, tiêu chảy. Vào giai đoạn toàn phát, bệnh nhi sẽ xuất hiện các dấu hiệu:       

- Loét miệng: bóng nước ở miệng, ở lưỡi, bóng nước này diễn tiến nhanh, vỡ thành những vết loét trong miệng khiến trẻ ăn uống kém, tăng tiết nước bọt.       

- Bóng nước từ 2-10 mm hình bầu dục ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông gối (bóng nước vùng mông và gối thường xuất hiện trên nền hồng ban). Bóng nước có thể lồi trên da hay ẩn dưới da, ấn thường không đau.       

- Hồng ban rất nhỏ (1-2 mm) ở lòng bàn tay, bàn chân. Những hồn ban nhỏ này rất dễ bỏ sót nếu không chú ý kỹ.       

Sau thời kỳ toàn phát nếu không có biến chứng trẻ sẽ bước vào thời kỳ lui bệnh. Thời kỳ này được tính là sau 7 ngày, tính từ lúc khởi bệnh.       

Bệnh tay-chân-miệng gây ra những biến chứng gì?       

Trong đa số các trường hợp bệnh sẽ tự khỏi, nhưng nếu nguyên nhân gây bệnh là do Enterovirus 71 thì có thể có biến chứng nặng và thậm chí dẫn đến tử vong (do viêm não, màng não,viêm cơ tim, phù phổi...). Điều nguy hiểm là nếu các biến chứng không được phát hiện sớm để can thiệp kịp thời thì bệnh có thể diễn tiến rất nhanh và gây tử vong có thể chỉ trong vòng 24 giờ. Trong những tháng đầu năm 2011, số trường hợp tử vong do tay-chân-miệng đã cao hơn nhiều so với các năm trước. Nguyên nhân gây tăng tỷ lệ tử vong chưa rõ nhưng có một nguyên nhân chủ quan là do chúng ta vẫn chưa làm tốt khâu phòng bệnh nhất là việc vệ sinh khử khuẩn tại gia đình.       

Bệnh tay-chân-miệng có thể gây ra các biến chứng về thần kinh, hô hấp và tim mạch. Về thần kinh trẻ có những biểu hiện sau:       

- Thay đổi tri giác: vật vã, bứt rứt, chới với, hốt hoảng, li bì, ngủ gà, co giật, hôn mê       

- Run chi, giật mình, rung giật khi ngủ, loạng choạng, rung giật nhãn cầu.       

- Yếu chi, liệt mặt...       

Về hô hấp, trẻ sẽ thở khó, thở mệt, thở nhanh, còn về tim mạch trẻ sẽ có: mạch nhanh hoặc chậm, huyết áp tăng sau đó tụt. Vì mức độ nặng khác nhau   nên bệnh được phân thành 4 độ:       

- Độ 1: Loét miệng và hoặc sang thương da.       

- Độ 2: Bắt đầu có biến chứng thần kinh.       

- Độ 3: Biến chứng nặng về thần kinh, hô hấp, tim mạch.       

- Độ 4: Biến chứng rất nặng khó hồi phục.       

Mức  độ 1, bệnh nhi có thể được điều trị tại nhà, và từ độ 2 trở đi bệnh nhi cần phải được nhập viện điều trị. Việc quan trọng là chúng ta cần phát  hiện sớm các dấu hiện của biến chứng nhằm kịp thời đưa trẻ đi khám và điều trị.       

Những dấu hiệu nào cần đưa trẻ khám ngay và cần nhập viện?       

Khi trẻ bệnh tay-chân-miệng có những dấu hiệu sau, cần đưa trẻ đi khám và nhập viện ngay:       

- Sốt cao liên tục khó hạ kèm với nôn ói       

- Nghi ngờ có biến chứng thần kinh (giật mình, run chi, chới với, bứt rứt, ngủ gà, co giật, hôn mê…)       

- Thở khó, thở nhanh, thở không đều       

- Tim nhanh, tay chân lạnh, thay đổi màu sắc da (xanh tái hoặc tím)       

-  Thân nhân quá lo lắng, không thể theo dõi tại nhà       

- Nhà xa.       

Khi có những dấu hiệu trên cần đưa trẻ đi khám tại bệnh viện Nhi Đồng 1, Nhi Đồng 2 và bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới.

Tóm lại, bệnh tay-chân-miệng có thể gây ra những biến chứng nặng dẫn đến tử vong. Bên cạnh việc phòng bệnh, khi trẻ bệnh, chúng ta cần phát hiện sớm các biến chứng để kịp thời đưa trẻ đi khám và nhập viện.

Theo T4G