Trong suốt thai kỳ, nhau thai đóng vai trò rất quan trọng. Đây là bộ phận kết nối giữa mẹ và thai nhi, giúp vận chuyển oxy và các chất dinh dưỡng nuôi thai nhi lớn lên khỏe mạnh. Bình thường, nhau thai sẽ bám chặt vào thành tử cung và chỉ bong ra sau khi em bé chào đời. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nhau thai lại bị tách ra khỏi tử cung quá sớm, trước khi bé được sinh ra. Hiện tượng này được gọi là nhau bong non, và nó có thể rất nguy hiểm cho cả mẹ và thai.

Hiểu một cách đơn giản, nhau bong non xảy ra khi một phần hay toàn bộ nhau thai bị bong ra khỏi thành tử cung sớm hơn bình thường. Khi nhau bị bong, lượng máu từ mẹ không thể truyền đầy đủ sang thai nhi qua nhau nữa, dẫn đến tình trạng thiếu oxy và chất dinh dưỡng. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, thai nhi có thể tử vong, và người mẹ cũng có thể gặp những biến chứng nguy hiểm do mất máu hoặc rối loạn đông máu.

 

Cơ chế gây nhau bong non

Một trong những nguyên nhân chính gây nhau bong non là do mạch máu trong lớp nội mạc tử cung bị tổn thương. Khi các mạch máu này vỡ ra, máu bắt đầu tích tụ ở phía sau bánh nhau – nơi nhau đang bám vào thành tử cung. Áp lực từ lượng máu tụ ngày càng lớn dần sẽ đẩy nhau thai tách dần khỏi thành tử cung, tạo ra hiện tượng nhau bong non.

Ban đầu, vùng nhau bong có thể nhỏ, nhưng nếu máu tiếp tục chảy, vùng bong sẽ lan rộng hơn. Nếu vùng nhau bị bong càng lớn, lượng oxy và chất dinh dưỡng đến với thai nhi càng bị cản trở nghiêm trọng, gây thiếu oxy, suy thai hoặc tử vong trong tử cung.

Một số trường hợp, máu tụ quá nhiều còn gây co thắt tử cung mạnh mẽ, làm tổn thương thêm lớp nội mạc và khiến nhau bong ra nhanh hơn, tạo thành một vòng xoắn bệnh lý nguy hiểm.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ nhau bong non

Có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ liên quan đến hiện tượng nhau bong non. Một trong những yếu tố quan trọng nhất là tăng huyết áp trong thai kỳ, đặc biệt là tiền sản giật. Tăng huyết áp khiến các mạch máu trong tử cung bị tổn thương, làm tăng khả năng vỡ mạch và hình thành tụ máu sau nhau.

Ngoài ra, một số yếu tố khác có thể góp phần gây nhau bong non gồm:

• Viêm nhiễm trong tử cung: Vi khuẩn có thể làm tổn thương lớp niêm mạc tử cung và bánh nhau.
• Chấn thương vùng bụng: Dù là va chạm nhẹ hay tai nạn nghiêm trọng đều có thể làm nhau bị bong ra.
• Rối loạn đông máu ở mẹ: Làm cho máu chảy kéo dài, khó cầm.
• Bất thường về mạch máu bánh nhau: Có thể dẫn đến vỡ mạch máu và tụ máu sau nhau.
• Những thai kỳ trước từng bị nhau bong non: Làm tăng nguy cơ bị lặp lại ở lần mang thai sau.
• Mẹ hút thuốc lá, sử dụng ma túy (đặc biệt là cocaine): Những chất này làm co mạch, giảm lưu lượng máu đến bánh nhau và tăng nguy cơ vỡ mạch.
• Đa sản (sinh nhiều con), tuổi mẹ cao, hoặc có phẫu thuật tử cung trước đó cũng là những yếu tố dễ làm nhau bong non.

Nhau bong do chấn thương

Không chỉ do bệnh lý, những va chạm từ bên ngoài cũng có thể gây nhau bong non, kể cả khi lực tác động không quá mạnh. Trong các tai nạn giao thông, té ngã, hay bị vật đập vào bụng – nếu mẹ bầu không thấy ra máu, không cảm thấy đau bụng ngay thì vẫn không nên chủ quan. Vì có khi nhau đã bong một phần bên trong, máu bị giữ lại trong tử cung nên bên ngoài không thấy gì rõ ràng. Do đó, sau bất kỳ va chạm nào, mẹ nên đi khám để kiểm tra tim thai, cơn co tử cung, và thực hiện các xét nghiệm cần thiết.

Trường hợp nhau bong mạn tính

Không phải lúc nào nhau bong non cũng diễn ra cấp tính, đột ngột. Một số trường hợp, hiện tượng nhau bong xảy ra từ từ trong thời gian dài, và biểu hiện không rõ ràng. Đây gọi là hiện tượng nhau bong mạn tính.

Ở những thai phụ bị nhau bong mạn tính, nhau thai có thể bị canxi hóa hoặc xuất hiện nhiều ổ máu tụ nhỏ, gây ra tình trạng:

• Thai phát triển chậm trong tử cung.
• Nước ối ít.
• Một số xét nghiệm máu bất thường (ví dụ: nồng độ alpha-fetoprotein tăng).

Tình trạng này cần được phát hiện sớm qua siêu âm định kỳ và theo dõi sự phát triển của thai nhi kỹ lưỡng.

Hậu quả nếu bị nhau bong non

Nhau bong non là một trong những nguyên nhân gây tử vong cho thai nhi trong những tháng cuối thai kỳ. Nếu vùng nhau bị bong rộng, máu và oxy không đến được với thai nhi, em bé có thể tử vong trong bụng mẹ. Nếu em bé vẫn sống, nguy cơ bị suy hô hấp, ngạt, sinh non, hoặc tổn thương thần kinh do thiếu oxy cũng rất cao – thậm chí có thể dẫn đến bại não.

Đối với người mẹ, nhau bong non có thể gây mất máu nghiêm trọng, rối loạn đông máu, suy đa cơ quan, và trong một số trường hợp nguy kịch, bác sĩ có thể buộc phải cắt bỏ tử cung để cứu mạng người mẹ.

Tỷ lệ xảy ra và cách phòng ngừa

Tình trạng nhau bong non xảy ra với tỉ lệ khoảng 1 trên 200–300 ca sinh. Tỷ lệ này sẽ tăng cao hơn nếu người mẹ có tiền sử bệnh lý như tiền sản giật, có lần sinh trước bị nhau bong non, hút thuốc lá hoặc có các bệnh mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp.

Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng có thể giảm nguy cơ nhau bong non bằng cách:

• Khám thai định kỳ đầy đủ.
• Kiểm soát tốt huyết áp trong thai kỳ.
• Không hút thuốc, tránh rượu, ma túy.
• Tránh những hoạt động dễ gây chấn thương.
• Theo dõi kỹ nếu có tiền sử nhau bong non ở những lần mang thai trước.

Làm sao để nhận biết sớm tình trạng nhau bong non?

Như đã nói ở trên, nhau bong non có thể diễn tiến đột ngột và nhanh chóng, nhưng cũng có trường hợp âm thầm, khó phát hiện nếu không chú ý kỹ. Vì vậy, việc nhận biết những dấu hiệu bất thường trong thai kỳ là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo sớm mà mẹ bầu cần đặc biệt lưu ý:

1. Ra máu âm đạo bất thường

• Đây là triệu chứng thường gặp nhất khi nhau bị bong.
• Máu có thể màu đỏ sẫm, ra ít hay nhiều, có khi kèm theo máu cục.
• Tuy nhiên, cũng có trường hợp không thấy ra máu, vì máu bị giữ lại trong tử cung – điều này đặc biệt nguy hiểm vì dễ bị bỏ sót.

2. Đau bụng dưới hoặc đau lưng dữ dội

• Đau có thể âm ỉ hoặc đau quặn như cơn co, lan ra cả lưng hoặc vùng bẹn.
• Cơn đau thường liên tục, không ngắt quãng như các cơn gò chuyển dạ thông thường.

3. Cảm giác bụng cứng bất thường

• Khi tử cung co bóp liên tục hoặc có máu tụ bên trong, bụng mẹ có thể trở nên căng cứng, sờ vào thấy chắc và không mềm như bình thường.

4. Thai máy yếu hoặc ngừng thai máy

• Mẹ cảm nhận thấy thai đạp yếu hơn bình thường, hoặc không còn cảm nhận thai máy – đây là dấu hiệu rất quan trọng cho thấy thai có thể đang thiếu oxy trầm trọng.

5. Các dấu hiệu toàn thân

• Một số thai phụ có thể thấy choáng váng, mệt lả, da xanh xao, toát mồ hôi lạnh, đặc biệt nếu mất máu nhiều.
• Tim đập nhanh, huyết áp tụt có thể là dấu hiệu sốc mất máu.

Nếu mẹ thấy một hoặc nhiều dấu hiệu kể trên, đừng chần chừ – hãy nghĩ đến khả năng nhau bong non và xử lý ngay.

Cần làm gì khi nghi ngờ có hiện tượng nhau bong non?

1. Đến cơ sở y tế ngay lập tức: Dù chỉ là một ít máu ra bất thường hay đau nhẹ, mẹ vẫn nên đi khám càng sớm càng tốt để được kiểm tra tim thai, siêu âm và đánh giá tử cung. Tuyệt đối không tự ý nằm nghỉ tại nhà hoặc chờ đến ngày khám định kỳ nếu có dấu hiệu bất thường.

2. Không tự dùng thuốc cầm máu hay giảm đau tại nhà: Một số loại thuốc có thể làm che lấp triệu chứng và khiến bác sĩ khó chẩn đoán tình trạng thật.

3. Chuẩn bị tinh thần cho các phương án xử trí: Nếu được chẩn đoán nhau bong non, tùy mức độ nặng nhẹ, bác sĩ có thể:

• Cho mẹ nhập viện theo dõi sát.
• Hoặc chỉ định sinh mổ cấp cứu để đảm bảo an toàn cho bé và mẹ.

Một vài lời khuyên dành cho mẹ bầu

• Theo dõi thai máy mỗi ngày từ sau tuần thai thứ 28. Nếu thấy bé đạp ít hơn mọi ngày, cần đi khám ngay.
• Khám thai đầy đủ, đúng lịch để sớm phát hiện các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, thiểu ối, nhau bám thấp.
• Tránh va chạm mạnh, hạn chế đi xa một mình trong tam cá nguyệt thứ 3.
• Học cách nhận biết dấu hiệu chuyển dạ và dấu hiệu nguy hiểm để không nhầm lẫn nhau bong non với chuyển dạ sinh thường.