-

Thuốc có thể được bào chế ở dạng đặc biệt với mục đích kiểm soát sự giải phóng hoạt chất, bảo vệ hoặc che dấu mùi vị. Việc nhai, nghiền, bẻ nhỏ hoặc mở nang thuốc trong sẽ phá vỡ cấu trúc giải phóng thuốc, làm thay đổi dược động học của thuốc (sự hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ). Điều này có thể gây mất hoặc giảm hiệu quả điều trị hoặc gây ra độc tính cho người bệnh. Vì vậy, một số dạng thuốc sau có yêu cầu không được nhai, nghiền hoặc bẻ nhỏ khi sử dụng.

1. Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài

Là dạng thuốc có bao một lớp màng mỏng đặc biệt hoặc có khung trơ (matrix) chứa thuốc giúp phóng thích dược chất từ từ trong suốt thời gian di chuyển trong ống tiêu hóa để cho tác dụng kéo dài. Thuốc phóng thích dược chất suốt 12 giờ hoặc 24 giờ. Một số ký hiệu nhận biết thuốc có dạng bào chế dược chất kéo dài được liệt kê trong Bảng 1.

Bảng 1. Ký hiệu nhận biết thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài

Ký hiệu	Tiếng Anh	Tiếng Việt
LA	Long Acting	Tác dụng kéo dài
CR	Controlled Release	Phóng thích có kiểm soát
CD	Controlled Delivery	Phóng thích có kiểm soát
SR	Sustained Release	Phóng thích chậm
XL/XR	Extended Release	Phóng thích kéo dài
SA	Sustained Action	Tác dụng kéo dài
DA	Delayed Action	Tác dụng kéo dài
MR	Modified Release	Tác dụng kéo dài
ER	Extended Release	Tác dụng kéo dài
PA	Prolonged Action	Tác dụng kéo dài
Retard	Retard	Chậm

Ưu điểm của dạng thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài giúp giảm số lần dùng thuốc trong ngày, làm tăng mức độ tuân thủ của bệnh nhân và ít gây ngộ độc cấp dù dùng liều cao hơn. Tuy nhiên, nhược điểm của dạng thuốc này là không hiệu quả trong trường hợp cấp cứu và phải tuân thủ đúng cách dùng do dạng thuốc này chứa hàm lượng cao hơn dạng thông thường.

2. Thuốc bao tan trong ruột

Là dạng bào chế giúp thuốc đi qua dạ dày còn nguyên vẹn, chỉ tan ở phần đầu ruột non và phóng thích dược chất ở ruột. Mục đích của thuốc bao tan trong ruột là ngăn ngừa dược chất bị phá hủy bởi acid dịch vị hoặc ngăn ngừa dược chất phóng thích ở dạ dày, gây hại cho niêm mạc dạ dày.

3. Thuốc ngậm dưới lưỡi

Dạng thuốc này cần đặt dưới lưỡi và ngậm cho tan. Việc nhai, nghiền hoặc bẻ nhỏ sẽ làm hỏng dạng thuốc.

4. Thuốc viên sủi

Thuốc cần hòa tan trong nước trước khi uống. Không được bẻ nhỏ viên sủi cho vào miệng uống.

5. Thuốc chứa dược chất có nguy cơ gây hại cao cho người tiếp xúc

Là thuốc điều trị ung thư, thuốc gây độc tế bào, thuốc ức chế miễn dịch. Việc nhai, nghiền hoặc bẻ nhỏ các thuốc này có thể không ảnh hưởng đến dược động học của thuốc nhưng sẽ tạo ra các hạt phân tử có khả năng gây hại cho người thao tác do hít phải các phân tử này.

6. Thuốc có mùi, vị khó chịu

Các dược chất có mùi, vị khó chịu hay thường được bao bảo vệ để dễ uống hơn. Việc nhai, nghiền hoặc bẻ nhỏ thuốc sẽ làm giải phóng mùi vị này, gây khó uống hơn.

Bảng 2. Danh mục thuốc không được nhai, nghiền, bẻ tại bệnh viện Từ Dũ

STT	Tên hoạt chất	Tên thành phẩm	Hàm lượng/ nồng độ	Dạng bào chế	Lý do	Ghi chú
1	Alfuzosin HCL	XATRAL XL 10MG	10mg	Viên nén phóng thích chậm	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài
2	Ferrous Sulfate + Acid folic	TARDYFERON B9	50mg sắt + 0,35mg acid folic	Viên nén giải phóng kéo dài	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài
3	Metoprolol succinat	BETALOC ZOK 25MG	Metoprolol succinat 23,75mg (tương đương với Metoprolol tartrate 25mg)	Viên nén phóng thích kéo dài	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài	Viên nén có thể được chia thành các liều bằng nhau theo đường khắc. Uống nguyên viên hoặc 1/2 viên đã chia vạch sẵn, không được nhai hoặc nghiền
STT	Tên hoạt chất	Tên thành phẩm	Hàm lượng/ nồng độ	Dạng bào chế	Lý do	Ghi chú
4	Metoprolol succinat	BETALOC ZOK 50MG	Metoprolol succinat 47,5mg (tương đương với Metoprolol tartrate 50mg)	Viên nén phóng thích kéo dài	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài	Đường khắc giúp dễ bẻ, thuận tiện nuốt khi uống thuốc, không phải là để chia thành các liều bằng nhau. Uống nguyên viên hoặc 1/2 viên đã chia vạch sẵn, không được nhai hoặc nghiền.
5	Nifedipin	NIFEDIPIN HASAN 20 RETARD	20mg	Viên nén bao phim tác dụng kéo dài	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài
6	Nifedipin	NIFEHEXAL 30 LA	30mg	Viên nén bao phim tác dụng kéo dài	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài
7	Nifedipin	NIFEHEXAL 30 LA	30mg	Viên nén bao phim tác dụng kéo dài	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài
8	Potassium chloride	KALDYUM	600mg	Viên nang giải phóng chậm	Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài
9	Omeprazol	KAGASDINE	20mg	Viên nang cứng	Thuốc bao tan trong ruột
10	Esomeprazole (dưới dạng Esomeprazole magnesi trihydrate)	NEXIUM	10mg	Cốm kháng dịch dạ dày để pha hỗn dịch uống	Thuốc bao tan trong ruột	Cho toàn bộ thuốc cốm pha hỗn dịch vào ly chứa 15ml nước. Khuấy đều cho đến khi cốm phân tán hết và để vài phút cho đặc lại. Khuấy lại và uống trong vòng 30 phút. Không được nhai hoặc nghiền nát cốm. Tráng lại cốc với 15ml nước để đảm bảo đã uống đủ liều.
11	Acid acetylsalicylic	ASPIRIN 500	500mg	Viên nén bao tan trong ruột	Thuốc bao tan trong ruột
12	Paracetamol + Tramadol hydroclorid	DI-ANTIPAIN	325mg + 37,5mg	Viên nén sủi bọt	Thuốc viên sủi	Thuốc cần hòa tan trong nước trước khi uống. Không được bẻ nhỏ viên sủi cho vào miệng uống.
13	Capecitabin	XALVOBIN 500MG FILM-COATED TABLET	500mg	Viên nén bao phim	Thuốc chứa dược chất có nguy cơ gây hại cao cho người tiếp xúc
14	Levetiracetam	KINEPTIA 500MG	500mg	Viên nén bao phim	Thuốc có mùi, vị khó chịu
STT	Tên hoạt chất	Tên thành phẩm	Hàm lượng/ nồng độ	Dạng bào chế	Lý do	Ghi chú
15	Cefuroxim (dưới dạng Cefuroxim axetil)	CEFUROXIME 500MG	500mg	Viên nén bao phim	Thuốc có mùi, vị khó chịu
16	Fexofenadin hydroclorid	TOCIMAT 60	60mg	Viên nén bao phim	Khuyến cáo của NSX	Nuốc nguyên viên với lượng nước vừa đủ
17	Acetylcystein	BIFACOLD	200mg	Thuốc cốm	Khuyến cáo của NSX	Hòa tan thuốc cốm trong một lượng nước vừa đủ, uống sau khi hòa tan hoàn toàn
18	Amoxicilin + acid clavulanic	OFMANTINE - DOMESCO 625MG	500mg; 125mg	Viên nén bao phim	Khuyến cáo của NSX	Uống thuốc nuốt trọn viên (có thể bẻ đôi) và không được nhai
19	Rivaroxaban	LANGITAX 10	10 mg	Viên nén bao phim	Khuyến cáo của NSX	Uống nguyên viên với nước, không nên bẻ hay nhai viên
20	Thiamazol	THYROZOL 5MG	5mg	Viên nén bao phim	Khuyến cáo của NSX	Nuốt nguyên viên thuốc với lượng nước vừa đủ. Viên nén có thể được chia thành những liều bằng nhau
21	Magnesi aspartat anhydrat (dưới dạng Magnesi aspartat tetrahydrat 175mg); Kali aspartat anhydrat (dưới dạng Kali aspartat hemihydrat 166,3mg)	PANANGIN	140mg + 158mg	Viên nén bao phim	Khuyến cáo của NSX	Uống nguyên viên, không nhai

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Dược thư Quốc gia Việt Nam 2018

2. Danh mục thuốc chủ yếu Bệnh viện Từ Dũ 2021 - 2022

3. Thông tin kê toa, hướng dẫn sử dụng sản phẩm

4. Danh sách thuốc không nghiền, bẻ - Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế, http://bvydhue.com.vn/c186/t186-600/danh-sach-thuoc-khong-duoc-phep-nghien-be.html

5. Royal Pharmaceutical Society Pharmaceutical Issues when Crushing, Opening or Splitting Oral Dosage Forms

6. “Do Not Crush” List – Institute of Safe Medication Practices, http://www.ismp.org/Tools/default.asp

DS. Cao Phan Thu Hằng

Connect with Tu Du Hospital