1. Thông tin các chế phẩm chứa sắt hiện có tại Nhà thuốc Bệnh viện Từ Dũ ⁽¹⁾⁽²⁾

Trong cơ thể, sắt là một nguyên tố rất quan trọng, có vai trò tham gia cấu trúc hemoglobin của tế bào hồng cầu, mang oxy đến mô và cơ quan.

Khi mang thai, nhu cầu sắt tăng lên do sự tăng thể tích máu của người mẹ cũng như nhu cầu của thai nhi tăng lên. Nguồn thực phẩm hằng ngày không cung cấp đầy đủ lượng sắt cần thiết cho phụ nữ mang thai. Vì vậy, trong hướng dẫn của Tổ chức y tế thế giới (WHO), khuyến cáo bổ sung 30 – 60mg sắt nguyên tố mỗi ngày trong suốt quá trình mang thai đến sau khi sinh 1 tháng để phòng ngừa thiếu máu ở phụ nữ mang thai, sinh non, sinh con nhẹ cân. Sắt được hấp thu tốt nhất ở dạng muối sắt (II).

Hiện nay trên thị trường có các chế phẩm chứa các dạng muối sắt khác nhau, mỗi loại muối có tỷ lệ sắt nguyên tố khác nhau được trình bày trong Bảng 1.1.

Bảng 1.1. Tỷ lệ sắt nguyên tố tính theo loại muối sắt

Dạng muối sắt	Tỷ lệ sắt nguyên tố
Sắt carbonate	48%
Sắt fumarate	33%
Sắt gluconate	12%
Sắt protein succinylat	35%
Sắt sulfate (hydrat hóa; khô)	20%; 30%

Bảng  1.2. Hàm lượng sắt nguyên tố của từng chế phẩm hiện có tại Nhà thuốc Bệnh viện Từ Dũ

 

2. Thông tin các chế phẩm chứa canxi hiện có tại Nhà thuốc Bệnh viện Từ Dũ ⁽³⁾⁽⁴⁾

Canxi là một chất khoáng rất quan trọng giúp cơ thể hình thành hệ xương, răng, thực hiện các chức năng thần kinh, cơ và bài tiết hormon.

Khi có thai, nhu cầu canxi tăng lên do nhu cầu hình thành và phát triển khung xương, răng của thai nhi và nhu cầu của chính người mẹ. Nếu việc cung cấp canxi cho phụ nữ mang thai không đủ, cơ thể sẽ huy động canxi từ xương. Từ đó sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển chiều cao của trẻ và tăng nguy cơ loãng xương của người mẹ sau này. Việc bổ sung canxi nên được chỉ định kèm với bổ sung vitamin D để tăng hấp thu canxi.

Hiện nay trên thị trường có các chế phẩm chứa các dạng muối canxi khác nhau, mỗi loại muối có tỷ lệ canxi nguyên tố khác nhau, được trình bày trong Bảng 2.1.

Bảng  2.1. Tỷ lệ canxi nguyên tố tính theo loại muối canxi

Hàm lượng canxi nguyên tố có trong các chế phẩm hiện có tại Nhà thuốc Bệnh viện Từ Dũ được trình bày trong Bảng 2.2.

Bảng 2.2.Hàm lượng canxi nguyên tố của từng chế phẩm hiện có tại Nhà thuốc Bệnh viện Từ Dũ

3. Lưu ý trong vấn đề bổ sung sắt và canxi ở phụ nữ mang thai ⁽³⁾⁽⁵⁾

• Sắt có nhiều trong thịt màu đỏ, trứng, trong các loại đậu và các rau củ màu xanh đậm. Sắt có nguồn gốc từ  động vật dễ hấp thu hơn sắt có nguồn gốc từ thực vật. Vitamin C làm tăng khả năng hấp thu sắt: có thể uống kèm sắt với 1 viên ascorbic acid hoặc nửa ly nước cam. Ngược lại, các yếu tố gây kết tủa như phytate, phosphate, tannin (có trong trà, cà phê, sữa, ngũ cốc thô,…) cản trở sự hấp thu sắt. Phần lớn các chế phẩm bổ sung sắt nên được uống lúc bụng đói để tối ưu hóa sự hấp thu của sắt, khoảng 1 giờ trước ăn hoặc 2 giờ sau ăn.
• Tác dụng phụ của các chế phẩm sắt đường uống bao gồm ợ nóng, buồn nôn, khó chịu ở dạ dày, táo bón và làm phân đen. Tốt nhất là nên bắt đầu sử dụng với liều lượng nhỏ và sau đó tăng dần liều lượng. Nên thông tin kỹ cho phụ nữ mang thai trước những tác dụng phụ này.
  • Nguồn cung cấp canxi nhiều nhất là từ sữa với hàm lượng đáng kể (100-120mg/100ml sữa nước pha chuẩn). Thức ăn hải sản như  tôm, cua, ngao, sò và trứng có hàm lượng canxi cũng khá phong phú. Vitamin D làm tăng hấp thu canxi. Canxi làm giảm sự hấp thu của các thuốc dùng chung như: biphosphonat (điều trị loãng xương), kháng sinh nhóm fluoroquinolon và tetracyclin. Thời điểm bổ sung canxi lý tưởng là buổi sáng hoặc trưa, ngay sau các bữa ăn. Tránh bổ sung canxi vào buổi chiều hoặc tối vì tình trạng lắng đọng canxi có thể dẫn đến các bệnh lý như sỏi thận, táo bón.
• Tác dụng phụ của các chế phẩm chứa canxi chủ yếu trên dạ dày-ruột: đầy hơi, táo bón hoặc kết hợp các triệu chứng trên. Việc chia nhỏ liều trong ngày hoặc dùng chung với bữa ăn có thể giúp giảm những triệu chứng trên.
• Canxi làm giảm nồng độ sắt hấp thu vào máu do làm tăng pH dịch vị và giảm sự hấp thu sắt ở ruột. Do đó 2 thuốc này nên được sử dụng cách nhau ít nhất 2 giờ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hướng dẫn quốc gia, Dinh dưỡng cho phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú, Bộ Y tế ban hành kèm Quyết định số 776/QĐ-BYT ngày 08 tháng 3 năm 2017.

2. Pharmacotherapy, a Pathophysiologic Approach, tenth edition

3. Goodman and Gilman’s, The Pharmacological Basis of Therapeutics, 13^th Edition, 2017

4. http://www-users.med.cornell.edu/~spon/picu/calc/cacalc.htm

5. https://www.who.int/elena/titles/guidance_summaries/daily_iron_pregnancy/en/