17/09/2013
DS. Huỳnh Thị Hồng Gấm
Khoa Dược – BV Từ Dũ
1. Thuốc cản quang và thuốc cản quang chứa Iod.
Thuốc cản quang là những chất được sử dụng để tăng cường mức độ tương phản của cấu trúc hoặc dịch cơ thể khi chụp hình chẩn đoán.
Thuốc cản quang chứa Iod có bản chất là polymer gắn Iod. Tác dụng của thuốc phụ thuộc vào lượng Iod được gắn vào polymer.
Thuốc cản quang chứa Iod là loại thuốc cản quang có số lượng sử dụng nhiều nhất (trên 50% theo số lượng thống kê tại Mỹ vào năm 2006).
Thuốc cản quang chứa Iod được phân thành 2 loại: Thuốc cản quang chứa Iod tan trong dầu và thuốc cản quang chứa Iod tan trong nước.
TCQ Iod tan trong dầu:
TCQ Iod tan trong nước:
Là nhóm thuốc cản quang thông dụng nhất hiện nay, được chia thành 04 nhóm nhỏ sau đây
Nhóm |
Thuốc |
Áp lực thẩm thấu |
TCQ Iod tan trong nước high osmolar ionic monomer |
Diatrizoate, Iodomide, Iotalamate, Ioxitalamate, Metrizoate |
600-2100 mOsm/kg so với 290 mOsm/kg của huyết tương
|
TCQ Iod tan trong nước low osmolar ionic dimer |
Ioxaglate
|
600 mOsm/kg |
TCQ Iod tan trong nước low osmolar non-ionic monomer |
Iobitridol, Lohexol, Iomeprol, Iopamidol, Iopromide, Loversol. |
290-860 mOsm/kg |
TCQ Iod tan trong nước iso-osmolar non-ionic dimer |
Iodixonal, Iotrolan |
Áp lực thẩm thấu tương đương áp lực thẩm thấu của huyết tương |
ADR nhẹ |
ADR trung bình |
ADR nặng |
Buồn nôn, nôn Cảm giác nóng bừng Phát ban nhẹ, ngứa Tái nhợt, vã mồ hôi |
Mệt lả, choáng váng Nôn nhiều Phát ban trên diện rộng Phù thanh môn hoặc phù mặt Đau ngực Co thắt khó thở Rét run Đau bụng Đau đầu Co giật |
Xẹp phổi Mất nhận thức Co thắt phế quản Phù thanh môn, phù phổi Ngưng tim Hội chứng nhồi máu cơ tim Loạn nhịp tim |
b. Nguy cơ xuất hiện ADR của thuốc cản quang chứa Iod [3,4]
Yếu tố nguy cơ mắc phải ADR sớm liên quan đến TCQ Iod tan trong nước
c. Tỷ lệ ADR đối với TCQ Iod tại Việt Nam
ADR liên quan đến TCQ Iod từ 2006-2011, theo tên thương mại
STT |
Tên Biệt Dược |
Hoạt chất |
Phân loại |
Số Lượng |
Tỷ lệ |
1 |
Telebrix |
Ioxitalamic acid |
Ionic monomer |
74 |
55.22 |
2 |
Xenetic |
Iobitridol |
Non ionic monomer |
32 |
23.88 |
3 |
Ultravist |
Iopromide |
Non ionic monomer |
23 |
17.16 |
4 |
Pamiray |
Iopamidol |
Non ionic monomer |
4 |
2.99 |
5 |
Iopamiro |
Iopamidol |
Non ionic monomer |
1 |
0.75 |
Tồng cộng |
|
134 |
100 |
(Nguồn: trung tâm ADR quốc gia)
3. Dự phòng ADR TCQ Iod [1]
Quan điểm của Châu Âu (Guideline của ESUR)
Khi sử dụng TCQ Iod ionic, tối ưu nên dùng thuốc dự phòng cho đối tượng nguy cơ cao ngay cả khi sử dụng loại non-ionic
Thuốc dự phòng:
Corticosteroids: Prednison 30mg uống hoặc Methylprednison 32 mg uống 12 và 2 giờ trước khi dùng TCQ Iod (thuốc không có tác dụng nếu uống < 6 giờ trước khi dùng TCQ)
Antihistamines H1 và H2: có thể sử dụng cùng với corticoid, tốt nhất nên dùng tách riêng.
Với mọi trường hợp:
Điều trị dự phòng giảm nguy cơ sốc phản vệ với thuốc cản quang còn 1%
4. Một số lưu ý khi dùng thuốc cản quang Iod
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Trường Sơn, Nguyễn Quốc Bình. Trung tâm DI & ADR TP.HCM. Thuốc cản quang chứa Iod.
2. Trần Quang Bính. Sốc phản vệ do thuốc cản quang
3. Idee JM et al. Fundam Clin Pharmacol 2005 ; 19 : 263-81.
4. Gueant- Rodriguez RM et al. Curr Pharm Des 2006 ; 12 : 3359-72.
Các bài viết khác